Een willekeurige weg buiten de stad. (Enige
voorwaarde, je mag niemand tegenkomen.) De hond is er opeens, als een ingeving.
Hij gedraagt zich opzettelijk honds, ogenschijnlijk helemaal opgaand in zijn futiele
bezigheden, waarbij hij echter onopvallend doelgerichte, merkwaardig zekere
blikken werpt naar de vreemdeling die zijn weg vervolgt. Geen van die blikken
gaat verloren. De hond loopt al gauw voor, al gauw naast de wandelaar, aldoor
bezig steels, maar meer en meer te kijken. Opeens, bij het inhalen van de
vreemdeling:
Dus
toch! Dus toch!
Hij
toont gejaagde blijken van vreugde waarmee hij zelfs probeert de doorlopende
wandelaar op te houden. Die maakt een vlug, vriendelijk, kalmerend en tevens
afdoend gebaar en kan met een halve pas naar links gemakkelijk om de hond heen.
De
hond met blije hoop:
Het
gaat nog komen.
Hij
jengelt uit een overmaat aan gevoelens. Om dan, met zijn gezicht omhoog,
andermaal voor de lopende man te springen: Nu gaat het komen, denkt hij, en hij
houdt zijn gezicht omhooggericht, aandringend, als teken van herkenning. Nu
gaat het komen.
Wat?
zegt de vreemdeling die een ogenblik aarzelt.
De
spanning in de ogen van de hond gaat over in verlegenheid, in twijfel, in
verbijstering. Ja, als de man helemaal niet weet wat er moet komen, hoe moet
het dan komen? – Ze moeten het allebei weten, pas dan komt het.
De
wandelaar zet weer zijn halve pas naar links, dit keer heel mechanisch; hij
lijkt verstrooid. De hond blijft voor hem uit en probeert – nu bijna zonder erg
behoedzaam te zijn – de vreemdeling in de ogen te kijken. Hij meent ze even te
vinden, maar de blikken klikken niet met elkaar.
Zou
het kunnen dat zo’n kleinigheid…, denkt de hond.
Het
is geen kleinigheid, zegt de vreemdeling opeens, alert en ongeduldig.
De
hond schrikt: Hoe kan het (hij kalmeert met moeite), terwijl ik toch voel dat
wij… Mijn innerlijk… mijn…
Spreek
het niet uit, zegt de vreemdeling die hem bijna boos onderbreekt. Ze staan
tegenover elkaar. Dit keer dringen hun blikken in elkaar door, die van de man
in die van de hond, zoals messen hun schede vinden.
De
hond laat als eerste af; hij maakt zich kleiner, springt opzij en met een schuin
van rechts komende, laag blijvende blik omhoog bekent hij:
Ik
wil iets voor je doen. Alles wil ik voor je doen. Alles.
De
man loopt alweer verder. Hij doet alsof hij het niet begrepen heeft. Hij lijkt
achteloos te lopen, maar toch probeert hij naar de hond te kijken, zo nu en
dan. Hij ziet hem sukkelig en typisch desperaat rondstruinen, vooruitlopen,
achterblijven. En ineens staat hij enkele passen verderop, in de richting van
zijn volger, te scharren, vanuit zijn geconcentreerde achterlijf naar voren
gestrekt. Met grote zelfoverwinning maakt hij een paar lichtzinnige en
kinderlijke speelbewegingen, als om de indruk te wekken dat zijn voorpoten een
levend iets vasthouden. En dan pakt hij zonder een woord de steen die deze rol
moest spelen in zijn bek.
Nu
ben ik ongevaarlijk en kan niets meer zeggen: dat spreekt uit het knikken
waarmee hij zich afwendt. Er ligt bijna iets vertrouwelijks in dat knikken, een
soort overeenstemming, die echter, in hemelsnaam, niet al te serieus genomen moet
worden. Het is maar oppervlakkig en lollig gedoe, net zoals het dragen van de
steen moet worden opgevat.
Maar
nu, omdat de hond de steen in zijn bek heeft, kan de man het niet laten iets te
zeggen:
Laten
we verstandig zijn, zegt hij terwijl hij doorloopt, zonder zich naar de hond te
bukken. We hebben er toch niets aan. Wat heeft het voor nut om voor elkaar open
te staan? Bepaalde herinneringen kun je beter niet opwekken. Ik had dat ook
even, en het scheelde niet veel of ik had je gevraagd wie je bent. Je zou Ik
hebben geantwoord, want namen bestaan tussen ons niet. Maar, weet je, dat zou
niet hebben geholpen. Het zou ons alleen maar meer in verwarring hebben
gebracht. Want ik wil je nu wel bekennen dat ik even nogal beduusd was. Nu ben
ik kalmer. Kon ik je maar duidelijk maken dat het voor mij net zo is. In mijn
aard liggen misschien nog wel meer belemmeringen voor een weerzien. Je weet
niet hoe moeilijk we het hebben.
Terwijl
de vreemdeling aan het woord was had de hond ingezien dat het niets uithaalde door
te gaan met de komedie van het oppervlakkige gespeel. Van een kant was hij er
blij mee, maar tegelijk leek hij, vervuld door een toenemend bang vermoeden, de
spreker te willen onderbreken.
Dat
lukt hem nu pas, op het moment dat de vreemdeling, verbaasd en geschrokken, een
moment meent het dier met een vijandige houding tegenover hem te zien staan.
Een ogenblik later weet hij allicht dat de hond, verre van dat hij haat of
vijandschap laat zien, gepijnigd en bang is; uit de schuwe helderheid van zijn
blik en de scheve houding van zijn kop valt dat duidelijk af te lezen, en het
blijkt te meer uit de manier waarop hij nu de steen vasthoudt die onder de
pathologisch opgetrokken bovenlip in heel zijn hardheid en gewicht te liggen
ligt.
Opeens
begrijpt de man het en het lukt hem niet een vluchtige glimlach te onderdrukken:
Je
hebt gelijk, mijn beste, het moet onuitgesproken blijven tussen ons, het woord
dat tot zoveel misverstanden aanleiding gaf.
En
de hond legt de steen voorzichtig neer, als iets breekbaars, aan de kant, om de
vreemdeling niet langer op te houden.
Die
stapt ook echt door en merkt in zijn bezonkenheid pas na een poosje dat de hond
hem begeleidt, onopvallend, aanhankelijk, zonder eigen mening, zoals een hond met
zijn baas meegaat. Het doet hem haast pijn.
Nee,
zegt hij, nee, niet zo. Niet na deze ervaring. We zouden allebei vergeten wat
we vandaag meegemaakt hebben. Het dagdagelijkse is afstompend en jouw natuur
heeft de neiging om zich onder de mijne te schikken. Uiteindelijk groeit
daarbij een verantwoordelijkheid die ik niet op me kan nemen. Jij zou helemaal
niet in de gaten hebben hoe heel je vertrouwen zich op mij richt; je zou me
overschatten en van mij verwachten wat ik niet kan inlossen. Je zou me
gadeslaan en goedkeuren, ook als het niet goed is. Als ik je een plezier wil
doen, lukt me dat dan ook? En wanneer je op een dag droevig bent en klaagt –
zal ik je dan kunnen helpen? – En je moet niet de indruk hebben dat ik het ben
die je dood laat gaan. Nee, nee, nee. Ga weg, alsjeblieft, ga weg.
En
de man begon welhaast te rennen en hij leek op iemand die ergens bang voor was.
Pas na een tijdje liep hij rustiger, om ten slotte trager te lopen dan voorheen.
Langzaam
dacht hij: Wat zou er anders verder nog tussen ons gezegd zijn. En hoe men elkaar
uiteindelijk de hand zou hebben toegestoken –.
Een
onbeschrijflijk verlangen roert zich in hem. Hij blijft staan en kijkt om. Maar
het stuk weg buigt meteen achter hem af in de schemering die inmiddels is aangebroken,
en er is niemand te zien.
vertaling ©
Huub Beurskens
______________________________________
Rainer Maria
Rilke schreef de prozaschets Eine
Begegnung in januari 1907 op Capri; hij verscheen in mei van hetzelfde jaar
in de Wiener Abendpost.
